ABD’nin Chicago kentindeki Field Doğal Tarih Müzesi’nde bir akvaryumda yaşayan dişi zebra köpekbalığı etrafındaki iki sağlıklı erkeğe rağmen kendi yumurtalarını kendisi dölledi.
Müzede görevli uzmanlara göre, “bakire doğum” da denen eşeysiz üreme biçiminin riskleri ve yararlarına dair önceki varsayımlara meydan okuyor.
EŞ BULMANIN ZOR OLDUĞU DURUMLARDA ÜREMEK İÇİN KULLANILAN B PLANI
Bilim insanları bu üreme biçimine partenogenez adını veriyor. Bitkilerde, böceklerde, balıklarda, sürüngenlerde ve hatta kuşlarda bile görülen partenogenez, tek bir döllenmemiş yumurtadan embriyoların gelişmesi anlamına geliyor. Diğer bir deyişle dişilerin erkeğe ihtiyaç duymadan üreyebilmesi demek.
Independent Türkçe’nin haberinde aktardığı gibi canlı grupları, partenogenezi eş bulmanın zor olduğu durumlarda üremek için B planı olarak kullanıyor. Bu nedenle Latince adı Stegostoma fasciatum olan zebra köpekbalığının eşeysiz üremeyi tercih etmesi araştırmacıların hemen dikkatini çekti.
Hakemli bilimsel dergi Journal of Fish Biology’de yayımlanan araştırmanın ortak yazarı Kevin Feldheim, bunun son derece nadir görüldüğünü söyledi.
“Etrafta sağlıklı eşler varken bile köpekbalıklarının partenogenez yoluyla yavruladığını gördüğümüz ikinci vaka” diyen bilim insanı, şöyle ekledi:
Bu yeni makale, ‘bakire doğumların’ neden gerçekleştiğini öğrenme yolunda atılan bir başka adım.
Yavruların DNA’sını inceleyen araştırmacılar, bir babanın genetik katkısına dair herhangi bir ipucu bulamadı. Babanın katkısını yansıtması gereken birkaç gen çifti, annenin genlerinin özdeş kopyalarıydı.
Yavrular normalde kendi başlarına yumurtadan çıkabiliyor. Ancak akvaryum personeli bunların yumurtalarını açmak zorunda kaldı. İki yavru da yalnızca birkaç ay hayatta kalabildi.
Yavrular, muhtemelen zararlı aleller nedeniyle öldü. Diğer bir deyişle anne köpekbalığının genlerinin işlevsiz veya kusurlu kopyaları nedeniyle hayatta kalamadılar. Eşeyli üreme yoluyla dünyaya gelen yavrularda bir ebeveynin kusurlu genleri genellikle diğerinin baskın genleri tarafından telafi ediliyor.
Yine de bilim insanları partenogenezin nesli tükenmekte olan hayvanların kurtarılmasında kilit bir rol üstlenebileceğini düşünüyor. Bu nedenle partenogenezle ilgili çalışmalara büyük önem atfediliyor.