Ahmet Haldun Dormen, 5 Nisan 1928 doğumlu, on parmağında on marifet diyeceğimiz türden bir sanatçı: Türk tiyatro oyuncusu, yönetmeni, oyun yazarı ve çevirmen.
Güldürü ve vodvil türünde uzmanlaşmış bir tiyatro yönetmeni olan Dormen, 1955 yılında Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. 1961 yılında Türkiye’de sahnelenen ilk batılı müzikal olan Sokak Kızı İrma’yı yönetti. 1980’li yıllarda Egemen Bostancı’nın yapımcılığını üstlendiği Hisseli Harikalar Kumpanyası, Şen Sazın Bülbülleri gibi müzikalleri sahneye koydu.
1985 yılında İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahneye koyduğu Lüküs Hayat, 30 yıl boyunca aralıksız ve genellikle kapalı gişe olarak devam etti.
HALDUN DORMEN’İN HAYATI
Babası, Kıbrıslı bir iş adamı olan Sait Ömer Bey, annesi İstanbullu bir paşa kızı olan Nimet Rüştü Hanım’dı. Ailenin soyadı Önder iken, babası iddialı bulduğu bu soyisim yerine anlamı olmayan Dormen soyadını tercih etti, böylece soyadları Dormen oldu. Bir yaşına basmadan, ailesi İstanbul, Şişli’ye yerleşti. 20 yaşına kadar Atatürk Evi’nin karşısındaki Ömer Bey Apartmanı’nda yaşadı. Sekiz yaşında geçirdiği bir kaza sonucu sol ayağı sakatlandı.
Sahneye ilk defa Galatasaray Lisesi’nde ortaokul öğrencisi iken Demirbank adlı oyununda yirmibeş kuruş rolüyle çıktı. Lise öğrenimini Robert Kolej’de tamamladı.
Tiyatro eğitimini ABD’de Yale Üniversitesi’nde aldı.Yüksek lisans derecesiyle mezun oldu.
İki yıl süreyle Amerika Birleşik Devletleri’nde çeşitli tiyatrolarda oyunculuk ve yönetmenlik yaptı. Hollywood’da Pasadena Playhouse’da 4 oyunda oynadı. İstanbul’a döndüğünde önce Muhsin Ertuğrul yönetimindeki Küçük Sahne’ye girdi ve Cinayet Var başlıklı oyundaki dedektif rolüyle ilk kez Türk seyirci karşısına çıktı. O sıralarda Beyoğlu Parmakkapı Sokak’ta genç amatörlerle birlikte 60 kişilik bir cep tiyatrosu kurdu.
22 Ağustos 1955 gecesi Süreyya Sineması’nda Dormen Tiyatrosu’nun ilk oyununu sergiledi. 1957 Eylül’de Küçük Sahne’nin kendisine teklif edilmesiyle oyunlarını sergilemeye orada devam etti. 1957’de Papaz Kaçtı komedisi ile Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. Erol Günaydın, Altan Erbulak, Metin Serezli, Nisa Serezli, Erol Keskin, İzzet Günay, Yılmaz Köksal, Ayfer Feray gibi onlarca sanatçı yetiştirdi. Topluluk en parlak dönemini 1957-1972 yılları arasında yaşadı.
1961’de Türkiye’deki batılı tarzda ilk müzikal olan Sokak Kızı Irma’yı sahneledi. Gülriz Sururi, buradaki Sokak kızı İrma rolüyle Türkiye’ye adını duyurdu. Dormen Tiyatrosu 1962’de Beyoğlu’ndaki tarihî Ses Tiyatrosu’na geçti, 10 yıl süreyle faaliyetini orada sürdürdü. Oynadığı oyunlar arasında başlıcaları; Bit Yeniği, Şahane Züğürtler; Erol Günaydın ile Cemal Reşit Rey’in yazdığı Yaygara 70’ti.
Bozuk Düzen ve Güzel Bir Gün İçin başlıklı iki sinema filmi yönetti. Bu filmlerde Dormen kadrosunun yanı sıra Belgin Doruk, Ekrem Bora, Nurhan Nur, Müşfik Kenter, Nedret Güvenç gibi isimlerde yer aldı.
Bu iki film 1966 ve 1967 yıllarında Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde yedi ödül kazandı. Ama gişede bekleneni vermedi. 1987’de Müjdat Gezen’in yapımcılığını yapıp, başrolünde oynadığı Felekten Bir Gün adlı video filmini de yönetti.
1972’de borçları nedeniyle tiyatrosunu kapatmak zorunda kalıp televizyona, yazarlığa ve hocalığa yöneldi. İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Müzikal Bölümünde sahne dersleri verdi. Aralarında Unutulanlar, Anılarla Söyleşi, Kamera Arkası, Pop Star gibi programların olduğu onlarca programla televizyonda devamlı yer aldı.
Aynı yıllarda Milliyet gazetesinde Çeşitlemeler başlıklı köşesiyle köşe yazarlığına başladı. Milliyet gazetesindeki yazılarını sekiz yıl sürdürdü.
1981’de Egemen Bostancı ile tanıştı. Hisseli Harikalar Kumpanyası, Şen Sazın Bülbülleri gibi müzikalleri yazıp yönetti.
1984’te Egemen Bostancı’nın ısrarıyla Feriköy’deki 637 koltuklu İdil Sineması’nı devralarak Komedi Tiyatrosu adıyla yeniden tiyatro kurdu. 17 yıl sürecek olan bu tiyatronun adı Komedi Tiyatrosu olsa da hep Dormen Tiyatrosu olarak anıldı. 2002 yılında ekonomik nedenlerle tiyatrosunu kapatmış fakat çeşitli tiyatrolarda oyunculuğuna ve yönetmenliğine devam etti.
Tiyatrosunu yeniden kurduğu 1981 yılında TRT adına Haftanın Sohbeti başlıklı bir televizyon programı yapmaya başladı. 1933 yılında sahnelendiğinde büyük ilgi görmüş Lüküs Hayat müzikalini 1985’te İstanbul Şehir Tiyatroları’nda Gencay Gürün’ün yapımcılığında yeniden sahneye koydu.
Lüküs Hayat’ı daha sonra İzmir ve Mersin operalarında ve Eskişehir Şehir Tiyatroları’nda sahneledi.
1997’de Yapı Kred Bankasıi adına Afife Tiyatro Ödülleri’ni başlattı.
2001 yılında yayımlanmaya başlayan Dadı dizisindeki Uşak Pertev rolü ile geniş kitlelerce tanındı.
Dormen, dördü otobiyografik olan Sürç-ü Lisan Ettikse, Antrakt, İkinci Perde, Nerede Kalmıştık başlıklarıyla beş kitap ve on iki oyun yazdı. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında kadın sahne sanatçılarının yaşadıklarına ışık tutan Kantocu başlıklı eseri İstanbul, Eskişehir, Ankara’da sahnelendi.
Yaşamı boyunca iki yüz ellinin üstünde ödül kazanan sanatçı, İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda ders verdi.
Hacettepe Üniversitesi tarafından fahrî doktora ile ödüllendirildi.
Dormen, 1959’da halkla ilişkiler alanında dünyaca tanınan bir isim olan Betül Mardin ile evlendi. Sekiz yıl süren bu evliliğinden Ömer adlı bir oğlu dünyaya geldi.
Hâlen İzmir’deki Sahne Tozu Tiyatrosu’nun sanat danışmanlığını yürütmekte olan Dormen onun adına yapılan salonda çeşitli oyunlar sahneye koydu. Aynı kuruluşun kurduğu Sahne Tozu Tiyatrosu Nişantaşı Akademisi’nde müzikal dersi veriyor.
ÖDÜLLERİ
* 1966, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Film & En İyi Senaryo “Bozuk Düzen”
* 1967, 4. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Komedi Filmi “Güzel Bir Gün İçin”
* 1998, Devlet Sanatçısı
* 2006, İstanbul Tiyatro Festivali, Onur Ödülü
* 2014, Tiyatro Eleştirmenleri Birliği, Onur Ödülü
* 2014, 51. Antalya Altın Portakal Film Festivali, Onur Ödülü
* 2015, İTÜ EMÖS Başarı Ödülleri
* 2017, YEKÜV Vasfi Rıza Zobu Tiyatro Ödülü, Onur Ödülü
* 2018, Rotary Türkiye, Meslek Hizmet Ödülü
* 2018, 2. Üstün Akmen Tiyatro Ödülleri, Onur Ödülü