Rus ordusunun Ukrayna savaşının başındaki başarısızlıkları sadece batıda değil Rusya’da da çokça eleştirildi. Ancak bu eleştirilerin yönelten kişiler bize Rus ordusunda görünenden büyük bir çatlak olduğunu söylüyor. Bir tarafta başını Putin’in şefi olarak bilinen Yevgeny Prigozhin’in çektiği paralı askerler diğer tarafta ise Genelkurmay başkanı Valery Gerasimov’un ve Savunma Bakanı Sergey Şoygu’nun olduğu profesyonel ordu var.
GERİLİM NASIL BAŞLADI?
Aslında Rus ordusundaki bu gerilimin kökeni Putin’in başa geldiği ilk yıllara kadar gidiyor. “Siloviki” adı verilen, eski istihbaratçı, asker ve bürokratlardan oluşan bir grup, Putin’in seçilmesine yardımcı olmuş ve geçen yıllar boyunca gücünü arttırmasını sağlamışlardı.
Wagnerlerin lideri Yevgeny Prigozhin de bunlardan biriydi. Putin’in önemli toplantılarında yemek organizasyonlarını yürütmesi sebebiyle “şef” ünvanını almış sonradan kurduğu paralı asker şirketiyle Rus nüfuzunu dünyaya yaymıştı.
‘Şef’ lakaplı Yevgeny Prigozhin (soldan üçüncü) Bahmut’ta Sovyet anıtı önünde
İlk kez 2014 Kırım’ın ilhakı sırasında ortaya çıkan Wagner paralı askerleri Suriye’de göreve başladılar. Suriye ordusuna öncelikle hava desteği sağlayan Rus ordusu, alanda Wagnerlerle koordineli hareket etmeye başladı. Suriye’de gidişatı Esad lehine değiştiren kişi 2017’de Suriye’de göreve atanan hava kuvvetleri komutanı Sergey Surovikin’di.
General Sergey Surovikin
“General Armageddon” olarak tanınan Surovikin Wagnerlerle ortak çalışmış ve epey yakın ilişkiler geliştirmişti. Ukrayna işgalinin ilk bir ayı Ruslar için hezimetle sonuçlanınca aykırı sesler çıkmaya başladı. Bunlardan en önemlileri Çeçen lider Ramazan Kadirov ve Wagner lideri Prigozhin’di.
İkisi de aynı konudan şikayet ediyorlardı; Rus ordusunda liyakatsizlik ve nepotizm. Aleksandr Lapin adında bir komutanı işaret ettiler. Lapin, cephenin çok arkasından emirler yağdırdığı gibi askerlerinin canını hiçe sayıyordu. Dahası, savaşın daha başında oğluna “üstün cesareti” için madalya bile takmıştı.
Eleştirilerin odağı Alexander Lapin
Harkiv’de korkunç yenilgiler alınınca Suriye’de kendini ispatlamış komutan Surovikin operasyonun başına getirildi. Çizdiği reçete ağırdı. Rus ordusu, daha bir kaç hafta önce ilhak edilen Herson’da lojisitk sorunlar çekiyor ve oradaki varlığı her geçen gün anlamsızlaşıyordu. Surovikin politik tepkiyi göğüsledi ve Herson’dan nispeten ağır kayıplar vermeden çekilme tamamlandı.
Harkiv çekilmesini acımasızca eleştiren Kadirov ve Prigozhin alınan bu kararı alkışladılar. Çekilme sonrası dönem Ukrayna’nın enerji altyapısına yapılan saldırılarla geçti. Rusya Ukrayna’yı yıprattığı gibi insan gücü sorunlarını çözdü ve insiyatifi tekrar eline aldı. Tam Prigozhin ve dostları güçlenirken yapılan atamalar ortalığı bir kez daha karıştırdı. Genelkurmay başkanı Gerasimov, Surovikin’in yerine geçmişti. Büyük eleştiriler alan Alexander Lapin ise terfi almıştı. Batı medyasında bu gelişmeler Putin’in “dengesi” olarak tanımlandı. Putin, iki tarafı da memnun ederek kontrolü elinde tutmak istiyordu.
Tabii bu sorunları çözmedi. Bahmut muharebesi tüm hızıyla devam ederken ordu içindeki güç savaşı hemen hemen her gün kendini hatırlatıyordu. Savaşın gidişatı için önem arz eden Soledar kasabası alındığında Savunma Bakanlığı Wagnerlerden hiç bahsetmemiş, Prigozhin şikayet edince metin değiştirilip tekrar yayınlanmıştı.
Telegram sayfalarında bazı hava piyadeleri Wagnerlerin “rol çaldığından” şikayet ederken Prigozhin ordudan mühimmat alamadıklarını söylemeye başladı. Hatta Prigozhin ileri giderek kaybedilen Wagner askerlerinin fotoğraflarını paylaştı ve sorumlunun Savunma Bakanlığı olduğunu söyledi. Bir kaç gün içinde mühimmat sorunu çözülmüştü ancak Prigozhin şikayet etmekten vaz geçmemişti. Açıkça “Wagnerler sabote ediliyor” dedi.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu
Hatta Rus akademilerinde eğitim gören komutanların “askerlikten anlamadığını” akademiden atılan subayların Wagnerlerde harikalar yarattığını iddia etti. Ona göre orduda rütbeler yaş değil sahada kendini ispatlayarak elde edilmeliydi. Bu yüzden Wagnerlerin karar alıcıları genelde genç askerlerden oluşuyor, Rus ordusunun kalanından daha iyi sonuçlar elde ediyorlardı.
PRİGOZHİN ATEŞLE OYNUYOR
Yevgeny Prigozhin kısa sürede sahada aldığı başarılarla Rusya’da bir efsaneye dönüştü. Neredeyse her gün cephenin en önünde fotoğraf veriyor, askerleriyle yakın ilişkisini gösteriyor ve Rus ordusunu zor durumda bırakıyordu.
Bu ‘isyankar’ tavrını sürdürürse daha ne kadar Savunma Bakanlığı tarafından kendisine tahammül gösterileceği belirsiz. Muhtemelen Prigozhin’in Genelkurmay ile ilgili fikirlerini paylaşan bürokratlar, eski askerler ve istihbaratçılar mevcut. Ancak Rus ordusunda bu iki grubun gerginliği ne boyutlara varacak tahmin etmek kolay değil. Prigozhin’e Putin’in savaşın yıldönümü konuşmasını dinleyip dinlemediği sorulduğunda “savaş alanındaydım, vaktim yok” cevabını verdi.
Giderek büyüyen bir kriz belli ki Rusların sahada performansını etkiliyor. Daha da büyük bir politik krize dönüşüp dönüşmeyeceğini ise zaman gösterecek.
