Glasgow Üniversitesi’nde danışman felç doktoru olan Dr Terry Quinn, kalp rahatsızlığının neden olduğu felçlerin yıkıcı etkisini anlatıyor: “Bir inme ile ölmeniz, sakat kalmanız, bakım evine gitmeniz ya da bunama yaşamanız çok olası.”
Kalbin kulakçıklarından kaynaklanan ritim bozukluğu olan atriyal fibrilasyon (AF), yaklaşık 50 yetişkinden birini etkileyen ve inme geçirme olasılığını, inme geçirmemiş olmalarına göre beş kat daha fazla artıran bir durum. AF’den etkilenen kalpler kanı iyi pompalayamaz ve tekrar doldurmadan önce düzgün boşalmayabilir. Bu da odaların içinde kan pıhtılaşması riskini artırır.
Glasgow Üniversitesi’nden Dr Terry Quinn, “Kalbinizde oturan kan pıhtısı aniden beyninize gidebilir. Bu tıkanıklık büyük ve hızlı olabilir. Hasar ani ve felaket ile sonuçlanabilir.”
Ancak geçen hafta AF’li insanlar için iyi haberler geldi. Geleneksel olarak hastalara warfarin ilacı verilir ve ilacın beyin de dahil olmak üzere kanamalara neden olmasını önlemek için düzenli izleme ve doz ayarlaması gerekir. Warfarinin diğer ilaçlarla kötü etkileşime girme riski de oldukça yüksek. Şimdi, NHS ve ilaç şirketleri arasındaki yeni indirim anlaşması sayesinde, 610.000’e kadar daha fazla AF’li kişiye bunun yerine doğrudan oral antikoagülanlar (DOAC’lar) verilecek. Hareketin önümüzdeki üç yıl içinde 21.000 felç ve 5.000 ölümü önleyeceği tahmin ediliyor.
Modern pıhtı önleyici ilaç sınıfı, birçok NHS sağlayıcısı tarafından yıllarca çok pahalı olarak kabul edildi. Bunları reçete eden hizmetler, 2011 ile 2017 arasında NHS’nin yıllık ilaç faturasını 733 milyon pound artırdı. Geçen yıl ekim ayında, BMJ Heart dergisinde yayınlanan, NHS Sağlık Ekonomisi Birimi ve Leeds Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan bir analiz, ilaçların Britanya’daki felç vakalarını yüzde 10’dan fazla azalttığını gösterdi.
Bu yıkıcı sağlık sorununu yaşamamak için de araştırmacılar birkaç tavsiyede bulunuyorlar:
NABIZ KONTROLÜ
Atriyal fibrilasyonun olup olmadığını kontrol etmek için nabzı kontrol ettirmek önemli. Doğrulanmış yaklaşık 1,5 milyon vaka olduğu biliniyor, ancak binlercesinin daha bunun teşhis edilmediğine inanılıyor. Düzensiz bir nabız önemli bir işaret. Bunun fark edilmesi halinde doktora gidilmesi öneriliyor.
Oxford Üniversitesi’nde İngiliz Kalp Vakfı kardiyovasküler tıp profesörü olan Barbara Casadei, sessiz atriyal fibrilasyon adı verilen çok daha ince ama potansiyel olarak tehlikeli bir AF formuna sahip olup olmadıklarını kontrol etmek için 5.000 hasta üzerinde çalışıyor. Hastalara, sessiz AF’nin tespit edilebilmesi ve daha sonra DOAC reçete edilmesinin onların felç geçirmelerini engelleyebileceği umuduyla, takmaları için kalp izleme yamaları veriliyor.
UYARICILARI AZALTMAK
Alkolü orta düzeyde tutmak, felç riski taşıyan herkes için çok önemli. Kalp kasını etkileyebileceğinden, alkolün kendisi de AF’nin başka bir nedeni. Kokain kullanımı, özellikle orta yaşta hemorajik inme için önemli bir risk. İnme Derneği, kokainin neden olduğu kan basıncındaki dramatik ve ani artış nedeniyle, ilacın kullanımından sonraki 24 saat içinde felç riskini yüzde 700 artırdığı konusunda uyarıyor.
Bununla birlikte, bu ay PLOS Medicine dergisinde yayınlanan 365.000’den fazla insan üzerinde 15 yıllık bir araştırma, kahve ve çay içmenin daha düşük felç riski ile ilişkili olduğu sonucuna varmıştır.
ASPİRİN ÇARE OLMAYABİLİR
Dünyanın dört bir yanındaki orta yaştakiler, felce neden olabilecek kan pıhtılarını önleyeceği umuduyla her gün görev bilinciyle aspirin alıyor. Ancak bu ay, ABD’deki uzmanlar bu konudaki yönergeleri tersine çevirdi. Şimdi, inme ve kalp hastalığının birincil önlenmesi için günlük aspirin almamalarını tavsiye ediyorlar, çünkü ileri yaşlarda kanama riski potansiyel faydayı ortadan kaldırıyor.
Yine de uzmanlar, daha önce felç geçirmiş kişilerde ikinci bir inmeyi önlemek için günlük aspirinlerin önerildiğini ekliyor.
GİYİLEBİLİR TEKNOLOJİ
Uzmanlar, teknolojinin giderek felç önleyici bir kurtarıcı olabileceğini söylüyor: “Akıllı saatler ve kalp atış hızını ölçen diğer cihazlar AF’yi yakalamada daha iyi hale geliyor. Bu, felce neden olmadan önce sorunu tespit etmede giderek daha önemli olabilir.”
NHS, AF tanısını hızlandırabilen yapay zekaya sahip giyilebilir monitörlere pilotluk yapıyor. Altı hastanede 5.000’den fazla hastaya Zio XT adı verilen ve hastaneye geri göndermeden önce 14 gün boyunca taktıkları bir monitör takıldı. Toplanan veriler daha sonra AI tarafından dakikalar içinde analiz ediliyor.
